Rahman ve Rahim olan Allah'ın adıyla. 
Pek aziz ve muhterem kardeşlerim, bu akşam ki sohbetimizde kâinatın iftihar tablosu Efendiler Efendisinden hayat dersleri öğreneceğiz. Onun hayatı bizler için en büyük hayat rehberidir. Bu akşam hayatımıza yön verecek, her zaman bizlere lazım olacak hayat ölçülerini öğrenmiş olacağız. 

Ashabtan birisi Allah Resulü (s.a.v.)'e gelerek şöyle sordu;
"Ey Allah’ın Resulü  (s.a.v.) biz yemek yerken, yiyoruz yiyoruz, ama bir türlü doymuyoruz, diye bu durumlarından şikâyetçi oldu." 
Allah'ın Resulü (s.a.v.)  şöyle buyurdu;
"Sizler herhalde ayrı ayrı kendi başınıza yiyorsunuz yemeklerinizi." 
Ashab;
"Evet ey Allah'ın Resulu"deyince. 
Efendimiz (s.a.v.) şöyle buyurdular;
"Sofranın etrafına hepiniz birden toplanınız. Yemeğe başlarken besmele çekiniz. Yemeğiniz böylece bereketli olur. Sizler de inşallah doyarsınız." Buyurdu. (1) 

Sevgili kardeşlerim, burada Efendimiz (s.a.v.) bizlere İslamda yemek yeme adabını tarif ediyor. Gelin şimdi o konuyu biraz daha açalım;

Bir müslümanın yemek yerken ve içerken uyulması gereken birtakım edep ve terbiye kuralları vardır. 
Bunlar yemekten önce, yemek esnasında ve yemekten sonra olmak üzere üç kısma ayrılır. 
Yemekten Önce 
1- Yiyeceklerin hem helal yoldan kazanılmış, hem de iyi ve temiz olması. 

Kur’an-ı Kerim’de şöyle buyuruluyor;
“Mallarınızı aranızda haksız yollarla yemeyin. (2)
“Ey iman edenler! Size verdiğimiz rızıkların iyi ve temiz olanlarından yiyin. (3)

2- Yemekten önce elleri yıkamak. Zira Efendimiz (s.a.v.) “ Yemeğin bereketi yemekten önce ve sonra elleri yıkamaktadır.”Buyuruyor.

Yemek Esnasında 
1- Yemeğe “Bismillah” diyerek başlamak. 
2- Sağ el ile yemek. 
3- Aynı kaptan yendiği takdirde, yemeği kendi önünden almak. 

Ömer b. Ebî Seleme (r.a) diyor ki: 
“Peygamberimiz bana, “Bismillah de, sağ elinle ve önünden ye.” buyurdu. (4)
4- Yemeği beğenmemezlik etmemek. 

Peygamberimiz hiçbir yemeği kötülememiştir. O, isteği varsa yer, isteği yoksa bırakırdı.(5)
5- Lokmayı ağza göre alıp iyice çiğnedikten sonra yutmak. 
6- Lokma ağzında iken konuşmamak. 
7- Suyu içmeden önce bardağa bakmak. 
8- Suyu bir solukta içmemek. Peygamberimiz "Suyu üç solukta içerdi." (6)
9- Bardağın içine nefes vermemek. 
10- Yemek esnasında başkalarını tiksindirecek ve iğrendirecek söz ve davranışlarda bulunmamak. 
11- Yemek esnasında susmak iyi değildir. Ancak yemekte iyi ve güzel şeyler konuşmalı, yiyenleri tiksindirecek ve iğrendirecek şeyleri konuşmaktan sakınmalıdır. 
12- Ekmeği yere atmamak ve üzerine tabak, tuzluk ve benzeri şeyleri koymamak. 
Peygamberimiz (s.a.v): 
“Ekmeğe saygı gösterin.” buyurmuştur. (7)

Elini veya bıçağı ekmekle silmek de uygun değildir. Eğer bıçağı ekmekle silip o ekmeği yerse bunun sakıncası yoktur. 
13- Dişleriyle kopardığı lokmayı yemeğin içine bırakmamak. 
14- Aksıracağı veya ağzından bir şey çıkaracağı zaman yüzünü sofradan çevirmek veya ağzını kapamak. 
15- Toplu halde yerken önündeki yemeğe bakmak, sağa sola göz gezdirmemek, yanındakilerin lokmasına ve yemeğin geldiği tarafa bakmamak. 
16- Ağzındaki lokmayı yutmadan başka lokma almamak. 

Ziyafetlerde ev sahibinin misafirlere bizzat hizmet etmesi de uygun bir davranıştır. Nitekim Peygamber Efendimiz (s.a.v) misafirlerine bizzat kendisi hizmet etmişlerdir. 
Ziyafette, ev sahibinin suskun durması uygun olmadığı gibi, hizmet edenleri misafirlerin yanında azarlaması da doğru değildir. Ev sahibinin dikkat edeceği hususlardan birisi de, ziyafet verdiği kişilerin rahatsızlık duymalarına sebep olacak kimseleri orada bulundurmamasıdır. Misafir de ev sahibinin rızası olmadan yanında başkasını ziyafete getirmemelidir. 

Toplu yemek yenirken, yemeğe devam edenleri utandırmamak için herkes yiyip bitirmedikçe sofradan kalkılmamalıdır. 
Misafir, ev sahibinin iznini almadan ve dua etmeden oradan ayrılmamalıdır. Karanlıkta yemek de mekruhtur. 

Yemekten Sonraki Adab 
Yemek bitince Elhamdülillah denilmelidir. 
Peygamberimiz (s.a.v) yemekten sonra, “Bizi yediren, içiren ve Müslüman olarak yaratan Allah’a hamd olsun”diye dua ederdi. 

Yemeğe başlarken Besmelenin sofrada bulunanların işitecekleri şekilde söylenmesi uygundur. Fakat sofradakilerin hepsi yemeği tamamlamadıkça işitilecek bir sesle “Elhamdülillah” demek doğru değildir. 
Ellerini ve ağzını yıkamak da yemekten sonra yerine getirilmesi gereken adaptandır. 

Sevgili kardeşlerim, bu hadisi şerifimiz de ayriyeten ayaküstü yenen bireysel atıştırmalık dediğimiz fast food türü şeylerden kaçınmamız gerektiğini ve yemeklerin toplu halde yenmesini teşvik ve tavsiye etmektedir. 

Sevgili kardeşlerim bu konuda sultanımız Gavsul Azam Seyyid Abdulkadir Geylani  (k.s.) hazretleri şöyle buyuruyor;
Yemek yemeye başlarken "bismillah" diye Allah’ın adını söylemek, bitirince de “Elhamdülillah”(Allah’a hamdolsun) demek müstehaptır. Yine bir şey içerken de böyle yapmalıdır. Zira böyle yapmak yemeğin bereketini artırır ve şeytanı kendisinden uzaklaştırır. 

Cabir b. Abdullah (ra)'tan gelen rivayette, Resulullah’ın (sav) şöyle buyurduğunu işitmiştir;
“Bir adam evine girdiği zaman, girerken “Bismillah” der ve yemek yerken de böyle yaparsa, şeytan çocuklarına şöyle der: ‘Burada sizin için ne yatacak yer, ne de yiyecek bir şey var!’ 
O kimse içeri girdiğinde Allah’ın adını anmaz ise şeytan şöyle der: 
“Yatacak yer buldunuz.” 
O kişi yemeğe başlayınca gene “Bismillah” demezse şeytan çocuklarına şöyle der: 
‘Hem yatacak yere hem de yiyeceğe kavuştunuz.’” 

Huzeyfe (ra)'tan gelen bir rivayette şöyle demiştir;

“Bir yemekte Resulullah (sav) ile beraberdik. Hiçbirimiz elini uzatmadı. Resulullah (sav)'in başlamasını bekliyorduk. Yemek de hazırdı. Aniden bir Arabi köylü ite kaka geldi. Doğru yemeğin yanına gitti ve elini tuttu. Sonra bir cariye de ite kaka geldi. Oda elini yemeğe uzattı. Resulullah (sav), onun da elini tuttu ve şöyle buyurdu: 
“Şeytan Allah’ın adı anılmayan yemeğe girer. O şeytan bu köylü ile geldi, onun elini tuttum. Daha sonra bu kadınla geldi onun da elini tuttum. Canımı kudretinde tutan Allah’a yemin ederim ki, şeytanın eli bunların eli ile benim elimin içindedir.” 
Bir kimse yemeğin başında Allah'ın adını unutursa, aklına geldiğinde” Bismillahi evveli ve ahirihi ” demelidir.Hazreti Aişe (ra) peygamberimizden rivayet etdiği bir hadisi şerifte böyle anlatılmıştır. 

Yemeğe tuz ile başlamak ve tuz ile bitirmek müstehaptır. 
Lokmaları sağ el ile ağza almalı ve mümkün olduğu kadar küçük lokma olmalıdır. Lokmayı uzun süre çiğnemeli ve geç yutmalıdır. 

Yemek tek çeşit ise önünden yemelidir. Ama yemek fazla çeşit olursa diğer çeşitler den de karışık yemesinde bir mahsur yoktur. 
Yine meyve ve sebzelerde de durum aynıdır. Yani tek çeşit ise önünden yemeli, fazla çeşit varsa elini başka tarafa uzata bilir. 
Yemeğin ortasından ve üstünden yememeli, kenarından yemelidir. 
Yemekte tek başına ise önce üç parmağı ile yemeli, sonrada parmaklarını yalamalıdır. 
Yiyecek ve içeceklerin içine üflememeli, su kabının içinde nefes alıp vermemelidir. 
Su içerken nefesi daralacak olursa su kabını kendisinden uzak tutmalı nefeslendikten sonra tekrar kendisine yaklaştırmalıdır. 
Bir şey yerken, bir yere dayanmak mekruhtur. Ayakta yemek ve içmek caizdir. Bazı âlimler bunun mekruh olduğunu söylemişlerdir. Ama oturarak yemek, içmek daha iyidir. 
Mecliste bulunanlara su dağıtacağı zaman sağdaki kişiden dağıtılmaya başlamalıdır. 
Altın veya gümüş kaplarda bir şey yiyip içmek caiz değildir. Altın ve gümüş kaplamalı kaplarda da kaplama kısmı fazla ise onlarda da yenmemelidir. O kaptakini bir ekmek üzerine veya başka kaba boşaltmalı ve sonra yemeli. 
Tabağı sıyırmak ve tabakta kalan ve sofrada kalan ekmek kırıntılarını toplamak müstehaptır. 
Yemek sırasında gayet sıkıntılı durumları var ise yemekteki kardeşlerine duruma uygun “yemek adabına uygun olmak şartı ile” rahatlatıcı güzel sözler söylemeli, hoş hatıralar anlatmalıdır. Bu müstehaptır. 
Dünyalık adamlar ile yemek yerken edepli olmalı, fakirlerle yemek yerken de onları kendine tercih etmelidir. Dostlarla yemek yerken de açık yürekli ve rahat olmalı, Âlimler ile yemek yerken ise onlardan bir şey öğrenmeye çalışmalı ve onlara uymalıdır. 

Görme engelli kardeşlerimizle yemek yediğimiz zaman onlara imkan dâhilinde mümkünse yemeklerini ayrı bir kapta vermeli şayet böyle bir imkan yok ise onlara sofradaki yemeklerin yerini güzelce tarif etmeli ve yemeğin iyi yerlerini onlara tarif etmeli. Ağmaların bu konudaki hak ve hukuklarına çok dikkat etmeli. (8)   

Sevgili kardeşlerim, bu akşam ki sohbetimizde İslam da yemek yeme adabını öğrenmiş olduk yüce mevlamız tesirini daim etsin. 

Başka bir irfan meclisinde buluşmak ümidi ile .. Vesselam. 

Hizmetkâr 15.02.2014                                                                                                


Dipnotlar: 
1- (ibni mace /et,ime 17 ebu Davut / et ime 15 ) 
2- (Bakara Suresi, 188) 
3- (Bakara Suresi,172) 
4- (Müslim, Eşribe, 108) 
5- (Buhari, Menaâkıb, 23; Ebu Dâvûd, Et’ıme, 13) 
6- (Buhârî, Eşribe, 26; Ebû Dâvûd, Eşribe, 19, Tirmizî, Şemail, 92) 
7- (Keşfu’l-hafâ,1,170) 
8- (Adab ,Seyyid Abdulkadir Geylani (k.s.)